Ciekawostki

Sztuczne ognie wynaleziono w Chinach jeszcze przed narodzeniem Chrystusa. Ich huk miał odstraszać złe duchy. Fajerwerki były także stosowane w celach bojowych.

Pierwszy pokaz sztucznych ogni miał miejsce w XII wieku na chińskim dworze cesarskim. Użyto do tego zwykłego prochu, który znalazł niebawem zastosowanie w Europie jako dymny proch strzelniczy. W XII wieku na dworze cesarskim w Chinach. Na Starym Kontynencie zagościły dwa wieki później za sprawą Marco Polo. Początkowo substancje pirotechniczne służyły wyłącznie do celów militarnych. W 1379 roku, z okazji obchodów Zielonych Świąt przed pałacem Biskupa w Vicenza urządzono pokaz sztucznych ogni, który symbolizował gołębia (Ducha Świętego) sypiącego iskrami. W XVI w., Włosi zaprezentowali pokaz kolorowych fajerwerków. Ich ulepszony wynalazek skradł serca Anglików i Francuzów, choć efekty przestrzenne, czyli znane nam dziś spektakularne rozbłyskujące fajerwerki na niebie, to również zasługa innowacji Włochów.

Kroniki pierwszy raz wspominają o sztucznych ogniach w Polsce z okazji urodzin Zygmunta III Wazy. Odnotował je poeta Łukasz Górnicki w 1566 roku. Sztuczne ognie stały się bardzo szybko popularne wśród szlachty polskiej. W XVIII wieku stanowiły niemal obowiązkową atrakcję wielu publicznych zabaw wieczornych odbywających się na ulicy Foksal w Warszawie. Pokaz sztucznych ogni towarzyszył odtąd najważniejszym wydarzeniom w naszej historii: uchwaleniu Konstytucji 3 maja, na cześć Jana III Sobieskiego wracającego spod Wiednia, elekcji królów, rocznic wielkich bitew lub dla uczczenia militarnych zwycięstw. Pokazem fajerwerków trwającym 3 minuty uczczono także odzyskanie przez Polskę niepodległości w 1918 roku. Pokaz sztucznych ogni towarzyszył warszawiakom po ogłoszeniu decyzji o przyznaniu Polsce i Ukrainie organizacji Euro 2012. Można zatem powiedzieć, że pokazy sztucznych ogni od dawna są elementem polskiej tradycji.

Za ich barwę odpowiadają różne pierwiastki. Barwa niebieska – najtrudniejsza do uzyskania to zasługa miedzi, za kolor zielony odpowiada bar, a kolor żółty/złoty to efekt reakcji węgla z żelazem, chabrowy/indygo to zasługa cezu, a pomarańczowy kolor osiąga się dzięki solom wapna. Fiolet z kolei jest wynikiem reakcji pierwiastka strontu z miedzią, lecz gdy do strontu dodamy sole litu, uzyskamy kolor czerwony. Srebrny kolor zawdzięczamy tytanowi, a biel magnezowi lub aluminium. Obecnie w użyciu są środki bardziej zaawansowane technologicznie, ale zasada ich działania jest właściwie wciąż ta sama.

Do najpopularniejszych typów wyrobów pirotechnicznych należy zaliczyć: petardy, rakiety, zimne ognie, trzaskające kulki, fontanny, rzymskie ognie, strzelające kulki, wyrzutnie rurowe oraz baterie.

W przypadku użycia petardy jest to głównie huk, czasami również błysk.

Zimne ognie emitują iskry.

Rakiety wznoszą się w powietrze i na określonej wysokości wytwarzają efekty wizualne, którym mogą towarzyszyć efekty dźwiękowe.

Trzaskające kulki emitują trzaskające iskry.

Fontanny emitują iskry i płomienie. Należą do nich popularne tzw. fontanny tortowe.

Rzymskie ognie po odpaleniu wyrzucają moduły pirotechniczne wytwarzające na określonej wysokości serie efektów wizualnych, którym mogą towarzyszyć efekty dźwiękowe.

Strzelające kulki po zderzeniu z twardą nawierzchnią wydają huk.

Wyrzutnie rurowe wytwarzają na określonej wysokości efekt wizualny, a czasem również dźwiękowy.

Baterie to zestaw zawierający kilka elementów tego samego typu, z jednym bądź dwoma lontami. Najbardziej popularne są baterie wyrzutni rurowych.

Pokazy sztucznych ogni są punktem kulminacyjnym wielu innych imprez plenerowych organizowanych w wieczór sylwestrowy i Nowy Rok pod każdą szerokością geograficzną w każdym miejscu kuli ziemskiej. Widowiskowe, zachwycające swoim pięknem fajerwerki stały się najpopularniejszym sposobem na uczczenie nadejścia Nowego Roku. Ten element jest podobnie jak picie szampana po prostu nieodłączną częścią ogólnoświatowej tradycji niezależnie od wyznania czy koloru skóry.
Za najwspanialszy sylwestrowy pokaz sztucznych ogni uchodzi świetlny spektakl nad operą w Sydney i mostem Harbour Bridge zwanym "wieszakiem". Sydney to pierwsze duże miasto na świecie, które wita Nowy Rok. Wspaniałym pokazem noworocznych sztucznych ogni może pochwalić się Hong Kong, Bangkok, Dubaj, Moskwa, Kapsztad, Londyn, Rio de Janeiro, a także Nowy Jork i Las Vegas.

Tylko w zeszłym roku najhuczniejszy pokaz w historii sztucznych ogni został umieszczony w Księdze rekordów Guinnessa. Miał miejsce na Maderze podczas sylwestra. Podczas widowiska trwającego 8 minut zużyto 17 ton sztucznych ogni, oddając 66 300 wystrzałów z 37 miejsc wokół Zatoki Funchal. Największy pojedynczy fajerwerk w historii odpalono 15 lipca 1988 r. na japońskiej wyspie Hokkaido. Ważył 700 kg, a średnica jego rozbłysku na niebie osiągnęła 1,2 km. Do historii przeszedł również bodaj najbardziej romantyczny pokaz sztucznych ogni, który odbył się w 1719 roku w Dreźnie z okazji ślubu Fryderyka Augusta (późniejszego króla Polski Augusta III Sasa) z Marią Józefą, córką cesarza austriackiego. Podczas pokazu mistrzowie "sztuki ogniowej" rozbłyskami rac wypisali na niebie imiona "Maria Józefa". Warto odnotować też pokaz fajerwerków, który odbył się na zakończenie festynu w Wersalu pod Paryżem w 1664 roku. Według przekazów miał zrobić tak piorunujące wrażenie na widzach, że wielu chwilowo postradało zmysły. Pokaz też został zapamiętany jako "Wielki fajerwerk, czyli katastroficzne zniknięcie pałacu i wyspy".

Pokazy sztucznych ogni to nie tylko powitanie nowego roku. Obecnie wszędzie na świecie fajerwerki używane są jako jedna z głównych atrakcji podczas największych wydarzeń. Niektóre państwa organizują takie pokazy kilka razy w roku. Na przykład w Niemczech fajerwerki towarzyszą licznym wydarzeniom już od wczesnego baroku. W USA również obecna jest tradycja sztucznych ogni. Stały się one symbolem Dnia Niepodległości. Tradycję zapoczątkował Prezydent John Adams, który miał nadzieję, że rocznica niepodległości przez lata będzie naznaczona „bronią, ogniskami i iluminacjami”. W Kanadzie z kolei w tradycję wpisał się międzynarodowy konkurs fajerwerków w Montrealu. To najbardziej prestiżowe i największe tego typu wydarzenie na świecie. Organizowane jest od 1985 roku i pozostaje jedną z największych letnich atrakcji tego miasta. Podobnie jest w Polsce. Tradycję tę zapoczątkowała polska szlachta, dla której pokazy fajerwerków stały się nieodłącznym elementem wielu imprez.

Ceny pokazów pirotechnicznych są bardzo zróżnicowane. Od kilkuset do kilku tysięcy złotych za minutę profesjonalnego show (więcej na ten temat w Jak zorganizować pokaz fajerwerków?).